BÖLÜM 9

CHARTER PARTY

“Charter Party”, yani çarter sözleşmesi, gemi sahibi ile yükünü taşımak isteyen kişi (yükleyici) arasında yapılan yazılı bir anlaşmadır. Genellikle bu sözleşmeler belirli standart formlar üzerinden hazırlanır çünkü taşımacılık işlemleri çoğu zaman benzer şartlar içerir. Bu standart formlar, sözleşme sürecini kolaylaştırır; her seferinde sıfırdan yazmak yerine önceden hazırlanmış şablonlar kullanılır. Elbette, gerekirse bu şablonlara özel koşullar eklenebilir.

Charter party sözleşmelerinin üç ana türü vardır. İlki, Voyage Charter (Sefer Çarteri)dir. Bu türde gemi sahibi, belirli bir yükü belirli limanlar arasında taşımayı taahhüt eder. Ödeme, taşınan yükün hacmi ya da ağırlığına göre yapılır. Eğer gemi birden fazla yükleyici adına küçük yükler taşıyorsa, her biri için ayrı charter sözleşmesi düzenlenmesi gerekir.

İkincisi, Time Charter (Zaman Çarteri)dir. Bu durumda gemi belirli bir süre boyunca kiralanır. Kiralayan kişi, bu süre zarfında gemiyi kullanabilir fakat gemi sahibinin belirlediği bazı kurallara uymak zorundadır. Ödeme genellikle günlük olarak yapılır.

Üçüncüsü ise Demise Charter (Bareboat Charter) olarak bilinir ve zaman çarterinden daha kapsamlıdır. Bu türde gemi, tamamen kiracının kontrolüne geçer. Kiracı, geminin tüm operasyonel sorumluluğunu üstlenir ve gemiyi adeta “sahibiymiş gibi” kullanır. Bu süreç boyunca geminin işletilmesiyle ilgili her şey kiracının sorumluluğundadır.

Bu üç temel türün yanı sıra bazı özel formlar da bulunur. Örneğin petrol, maden veya genel yük taşımacılığı gibi sektörlerde, taşınan malzemenin niteliği farklı olduğu için özel şartlara sahip sözleşmeler düzenlenir. Sözleşme, sadece taşımayı değil; taşınan ürünün özelliklerini ve bu özelliklere göre uygulanacak kuralları da kapsar.

Charter party'nin esas amacı, gemi sahibi ile yük sahibinin sorumluluklarını açık ve net bir şekilde tanımlamaktır. Örneğin yükleme ve boşaltma işlemlerinin kaç gün süreceği, gecikme durumlarında kimlerin sorumlu olacağı gibi detaylar bu belgede yer alır. Özellikle sefer charter’larında, kötü hava koşulları gibi nedenlerle yaşanan gecikmeler genellikle cezaya yol açmaz; çünkü bu gibi durumlar “weather permitting” (hava şartlarına bağlı olarak) şeklinde sözleşmeye dahil edilir. Zaman çarterlerinde ise liman ücretlerinin ve yakıt giderlerinin kim tarafından karşılanacağı gibi maddi sorumluluklar da açıkça belirtilir.